ดุสิตสมิต

เล่ม ๘ ฉบับที่ ๘๙ (๑๑ กันยายน ๒๔๖๓)

นาม

นายพลเอก พระยาสีหราชเดโชชัย (แย้ม ณ นคร) ^[๑] ปลัดทูลฉลองกระทรวงกลาโหม

อธิบาย

“เดโช” มาจากราชทินนาม พระยาสีหราชเดโชชัย หรือที่มักจะเรียกกันโดยย่อว่า “พระยาเดโช”

          ภาพนี้ทรงวาดไว้เมื่อคราวที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นายพลเอก พระยาสีหราชเดโชชัย เป็นผู้ทำการแทนในตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงกลาโหม เมื่อคราวที่จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (ม.ร.ว.อรุณ ฉัตรกุล) กราบถวายบังคมลาพักราชการ เพื่อรักษาอาการป่วยเจ็บ แล้วทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งให้เป็นผู้รั้งเสนาบดีกระทรวงกลาโหมสืบแทนจอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิตที่ถึงอสัญกรรม เมื่อวันที่ ๒๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๔ ต่อมาวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๕ จึงทรงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนขึ้นเป็นเสนาบดีกระทรวงกลาโหม

          ในภาพ นายพลเอก พระยาสีหราชเดโชชัย แต่งเครื่องแบบปกติขาวนายพลเอกทหารบก สวมหมวกแก๊ปทรงหม้อตาลสีขาว กระบังหน้าหนังดำ ติดตราปทุมอุณาโลมที่หน้าหมวก ผ้าพันหมวกสีบานเย็นมีริ้วดำเหมือนแถบขากางเกงนายทหารชั้นจอมพลและนายพล สวมเสื้อผ้าขาวแบบราชการ (ราชปะแตน) ติดดุมทองเกลี้ยง ๕ ดุม ติดเครื่องหมายนายทหารพลรบประจำการรูปพระมหามงกุฎรัศมีเงินที่คอเสื้อ อินทรธนูไหมทองถักติดตามยาวบ่าทั้งสองข้าง ติดจักรเงินหมายยศที่ปลายอินทรธนูข้างละ ๒ จักร กับที่ต้นอินทรธนูด้านที่ติดกับคอเสื้ออีก ๑ จักร หมายเป็นนายทหารพลรบยศนายพลเอก ที่กึ่งกลางอินทรธนูเบื้องขวาประดับอักษรพระบรมนามาภิไธยย่อ จ.ป.ร.พระเกี้ยวยอด กับที่ประดับสายราชองครักษ์ไหมเหลืองที่อกเสื้อข้างขวา หมายเป็นราชองครักษ์มาตั้งแต่รัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่กึ่งกลางอินทรธนู เบื้องซ้ายประดับเครื่องหมายรูปพระคชสีห์เงิน หมายเป็นนายทหารสังกัดกรมบัญชาการกระทรวงกลาโหม สอดสายสะพายประถมาภรณ์ช้างเผือก อกซ้ายเหนือกระเป๋าเสื้อประดับแพรแถบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ กับที่เหนือแพรแถบประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์รามาธิบดีชั้นที่ ๔ อัศวิน หมายเป็น “มหาโยธิน” และเลขาธิการแห่งคณะที่ปฤกษาเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ซึ่งทรงไว้วางพระราชหฤทัยตั้งขึ้นไว้ ดังมีความในมาตรา ๑๐ มาตรา ๑๑ และมาตรา ๑๒ แห่งพระราชบัญญัติเครื่องราชอิศริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ว่า

          ภาพ “แดโช” นี้ ทรงวาดไว้เมื่อวันที่ ๒๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๓ แล้วพระราชทานไปจัดแสดงในการประกวดภาพสำหรับผู้ชอบเขียน (Amateur) ครั้งที่ ๓ ณ โรงละครหลวง วังพญาไท

          ม.ล.ป่น มาลากุล ม.ล.ปิ่น มาลากุล เลขานุการและเหรัญญิกการประกวดภาพได้บันทึกไว้ในสมุดบัญชีการจำหน่ายภาพว่า นายพลเอก พระยาสีหราชเดโชชัยขอพระราชทานซื้อภาพนี้ไปในราคา ๒๐๐ บาท

ดุสิตสมิต

เล่ม ๙ ฉบับที่ ๙๔ (๒๓ ตุลาคม ๒๔๖๓)

อธิบาย

พระบรมรูป คือ พระบรมฉายาสาทิสลักษณ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

          พระบรมฉายาสาทิสลักษณ์องค์นี้ทรงวาดไว้เมื่อวันที่ ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๓ แล้วพระราชทานไปจัดแสดงในการประกวดภาพสำหรับผู้ชอบเขียน (Amateur) ครั้งที่ ๓ ณ โรงละครหลวง วังพญาไท เมื่อวันที่ ๑๑ - ๑๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๓

          พระบรมฉายาสาทิสลักษณ์ซึ่งมีนามว่า “พระบรมรูป” เป็นภาพลำดับที่ ๖ ใน “บาญชีภาพฝีพระหัตถ์” ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดพิมพ์เผยแพร่ในการประกวดภาพสำหรับผู้ชอบเขียน ครั้งที่ ๓ นี้ เมื่อพระราชทานไปลงพิมพ์ในดุสิตสมิตไม่มีชื่อภาพระบุไว้ แต่มีบทพระราชนิพนธ์ที่ทรงกล่าวถึงภาพฝีพระหัตถ์นี้ว่า

          ในภาพ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเครื่องปกตินายพลเสือป่า พรานหลวงรักษาพระองค์ ทรงพระมาลาแก๊ปแบบอังกฤษสีเขียว กระบังหน้าหนังดำปักลายสร้อยไชยพฤกษ์ด้วยดิ้นทองที่ขอบนอกและขอบในของกระบังหมวก มีสายรัดคางหนังเหลือง ติดตราพระมหามงกุฎแตรงอนทำด้วยโลหะรมดำที่หน้าหมวก ฉลองพระองค์ชั้นในเป็นเสื้อเชิ้ตสืเขียวผูกผ้าผูกคอสีเขียวเงื่อนกลาสี ฉลองพระองค์ชั้นนอกนอกแบบคอแบะสีเขียว กลัดดุมโลหะรมดำตราพระมหามงกุฎแตรงอน ๔ ดุม มีกระเป๋าใบปก ๔ ใบ พร้อมดุมพระมหามงกุฎแตรงอนรมดำที่ปากกระเป๋า ติดเครื่องหมายรูปพระมหามงกุฎแตรงอนโลหะรมดำที่ใบปกคอเสื้อ หมายสังกัดกรมเสือรักษาป่าพรานหลวงพระองค์ กึ่งกลางอินทรธนูด้านขวาทรงติดเข็มเอักษรพระบรมนามาภิไธยย่อ จ.ป.ร. พระเกี้ยวยอดเงิน กับประดับสายราชองครักษ์ไหมขาวที่ฉลองพระองค์ด้านขวา หมายว่า ทรงเป็นราชองครักษ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กึ่งหลางอินทรธนูข้างซ้ายประดับเข็มพระวชิราวุธเงิน หมายว่าทรงสังกัดกองร้อยหลวง (กองร้อยที่ ๑) กรมเสือป่าพรานหลวงรักษาพระองค์ ทรงคาดเข็มขัดหนังเหลืองพร้อมสายสะพายซองกระบี่เฉียงพระอังสาขวา ทรงขัดกระบี่ทองขาวแบบทหารบกที่ใช้ในราชการกรมเสือป่าพรานหลวงรักษาพระองค์ ทรงพระสนับเพลาแบบขี่ม้าสีเขียว ฉลองพระบาททรงสูง (บู๊ท) หนังเหลืองติดเดือยแทงม้าทองขาว

          ภาพนี้มีหมายเหตุใน “บาญชีภาพ ในการประกวดภาพสำหรับผู้ชอบเขียน (Amateur) ณ วังพญาไท” ว่า “ไม่ขาย. พระราชทานพระยาอนิรุทธเทวา. มีจำลองขายภาพละ ๓๐ บาท” ^[๔] แต่สุดท้ายแล้วหลวงวิจิตรพัสตราภรณ์ (เพี้ยน แสงรุจิ) เจ้าของร้านวิวิธิภูษาคาร ได้ขอพระราชทานซื้อไปในราคา ๘๐๐ บาท