โดย อ.วรชาติ มีชูบท

บทความปัจจุบัน | บทความย้อนหลัง : ตอนที่ ๑ - ๒๐ | ๒๑ - ๔๐ | ๔๑ - ๖๐ | ๖๑ - ๘๐ | ๘๑ - ๑๐๐ | ๑๐๑ - ๑๒๐ | ๑๒๑ - ๑๔๐ |

|  ก่อนหน้า  |  ๒๑  |  ๒๒  |  ๒๓  |  ๒๔  |  ๒๕  |  ๒๖  |  ๒๗  |  ๒๘  |  ๒๙  |  ๓๐  |  ถัดไป  |

๓๐. พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

กับ

วชิราวุธวิทยาลัย (ตอนที่ ๓)

ชิงเมือง

          เรื่องชิงเมืองนี้ นักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัยหม่อมเจ้าพิริยดิศ ดิศกุล และกรุ่ม สุรนันทน์ ท่านเล่าให้ฟังว่า เย็นวันหนึ่งขณะที่นักเรียนจำนวนหนึ่งกำลังเล่นน้ำกันอยู่ในสระหลังตึกขาว (ตึกวชิรมงกุฎ) พลันนักเรียนคนหนึ่งเหลือบไปเห็นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพรรณี ทรงฉลองพระองค์ลำลองกำลังเสด็จพระราชดำเนินตรงมาที่สระน้ำหลังตึกขาว ด้วยเกรงพระราชอาญานักเรียนจำนวนหนึ่งจึงรีบขึ้นจากน้ำและหลบลี้หนีกลับเข้าคณะของตน ส่วนผู้ที่หลบไม่ทันนั้น สมเด็จพระนางเจ้าฯ มีพระราชเสาวนีย์ให้ขึ้นจากน้ำมาเฝ้าทูละอองธุลีพระบาท และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ราชเลขานุการในพระองค์จดชื่อนักเรียนที่ถูกเรียกขึ้นมาจากน้ำนั้นไว้ทุกคน

          คุณกรุ่ม สุรนันทน์ ท่านเล่าว่า บรรดานักเรียนที่ถูกจดชื่อซึ่งรวมถึงตัวท่านผู้เล่านั้น ต่างก็รู้สึกร้อนๆ หนาวๆ ไปตามๆ กัน เพราะตัวท่านผู้เล่านั้นนอกจากจะมีบรรพบุรุษที่ได้รับใช้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทต่อเนื่องกันมาหลายชั่วอายุคน ทั้งตัวผู้เล่าเองนั้นก็เป็นนักเรียนหลวงที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มาเล่าเรียนที่วชิราวุธวิทยาลัย ส่วนนักเรียนคนอื่นๆ นั้นก็ล้วนเป็นผู้ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินีทรงรู้จักคุ้นเคยเป็นอย่างดีทั้งบิดาและมารดา จึงต่างก็เกรงกันไปว่า บุพการีของแต่ละคนอาจจะต้องพลอยเดือดร้อนไปกับความซุกซนตามประสาเด็กๆ ของพวกตน
แต่การมิได้เป็นไปดังที่นักเรียนเหล่านั้นหวั่นวิตก เพราะอีกราว ๒ สัปดาห์ถัดมา พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ได้เสด็จพระราชดำเนินมาที่โรงเรียนอีกครั้ง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นักเรียนที่ถูกจดชื่อไว้ในคราวก่อนนั้นมาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท สมเด็จพระบรมราชินีทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสบู่หอมให้คนละก้อน ในขณะที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้นักเรียนเหล่านั้นร่วมแสดงในภาพยนตร์เรื่อง “ชิงเมือง” โดยทรงใช้เกาะต่างๆ ในบริเวณสระน้ำหลังตึกขาวเป็นสถานที่ถ่ายทำ แต่เป็นที่น่าเสียดายที่พยายามสืบหาฟิล์มภาพยนตร์เรื่องนี้มาหลายปีแต่ก็ยังหาไม่พบ

*********************************

Reserved Training Corps (R.T.C.)

          สืบเนื่องจากเมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งกองเสือป่าเพื่อจัดเตรียมกำลังอาสาสมัครไว้เป็นกำลังสำรองในการป้องกันประเทศแล้ว ก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งกองลูกเสือเพื่อเตรียมเยาวชนของชาติไว้พร้อมรับใช้ชาติในยามที่เติบโตเป็นผู้ใหญ่นั้น ก็มีพระราชนิยมให้นักเรียนมหาดเล็กหลวงได้ฝึกหัดเป็นลูกเสือกองแรกของประเทศสยาม และต่อมาได้โปรดเกล้าฯ ให้ยกกองลูกเสือหลวงโรงเรียนมหาดเล็กหลวงขึ้นเป็นกรมนักเรียนเสือป่าหลวง ซึ่งรู้จักกันในนามของ "นักเรียนนายร้อยเสือป่า"

          แต่เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต และกองเสือป่าต้องยุบเลิกไปเพราะขาดผู้อุปถัมภ์นั้น ในคราวเดียวกันนั้นกรมนักเรียนเสือป่าก็สูญสลายหายเข้าป่าไปพร้อมกับกองเสือป่า คงเหลือแต่ศารทูลธวัช (ธงไชยเฉลิมพล) กรมนักเรียนเสือป่าหลวงยังคงเหลือเป็นอนุสรณ์อยู่ที่โรงเรียนเพียงอย่างเดียว และเมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้ยุบรวมโรงเรียนราชวิทยาลัยเข้ากับโรงเรียนมหาดเล็กหลวงแล้ว ก็ได้มีพระราชดำริว่า นักเรียนวชิราวุธวิทยาลัยสมัยหลายคนเคยได้รับการฝึกหัดวิชาทหารเมื่อครั้งเป็นนักเรียนเสือป่าหลวงมาก่อนแล้ว แต่เมื่อมาเป็นนักเรียนวชิราวุธวิทยาลัยแล้วไม่ได้ฝึกหัดวิชาทหารอีกต่อไป ทรงรู้สึกเสียดายจึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้โรงเรียนจัดการฝึกวิชาทหารในรูปแบบ Reserved Training Corps (R.T.C.) ซึ่งเป็นแนวทางการฝึกหัดนักเรียนชั้นมัธยมของอังกฤษให้เป็นกองกำลังสำรองในแนวทางเดียวกับนักเรียนเสือป่าหลวง มาจัดขึ้นอีกครั้งที่วชิราวุธวิทยาลัย

          การฝึกหัด R.T.C. ตามแนวพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวนี้ ต่อมาในสมัยเปลี่ยนแปลงการปกครอง รัฐบาลประชาธิปไตยก็ได้จัดให้มีการฝึกหัดวิชา R.T.C. แก่นักเรียนมัธยมทั่วประเทศเรียกว่า "ยุวชนนายทหาร" และ "ยุวชนทหาร" แต่แนวการฝึกหัดนักเรียนเป็นยุวชนนายทหารและยุวชนทหารนั้นรัฐบาลในสมัยประชาธิปไตยกลับไปเลือกใช้แนวทาง “ยุวชนนาซี” ของพรรคสังคมชาตินิยมเยอรมัน (นาซี) จึงทำให้การฝึกหัดวิชาทหารเพื่อเป็นกำลังสำรองของชาติตามแนวพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวถูกปรับเปลี่ยนไปใช้ประโยชน์ทางการเมือง และกิจการยุวชนนายทหารและยุวชนทหารนั้นก็ต้องถูกเลิกล้มไปพร้อมกับสงครามโลกครั้งที่ ๒

*********************************

นักเรียนหลวงในพระบรมราชูปถัมภ์

          แม้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จะได้ทรงเสกสมรสด้วยสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี มาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๖๒ แต่ก็ไม่ทรงมีพระราชโอรสพระราชธิดาด้วยกัน พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงรับพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิรศักดิ์สุประภาต พระโอรสในสมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังสีสว่างวงษ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช มาเป็นพระราชโอรสบุญธรรม ในขณะเดียวกันด้วยมีพระราชนิยมรักเด็ก จึงทรงรับหม่อมเจ้าและบุตรหลานข้าราชการที่ยังเยาว์ไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์จำนวนมาก โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งโรงเรียนเยาวกุมารไว้ในพระตำหนักจิตรลดารโหฐานให้เป็นสถานที่ศึกษาเล่าเรียนของเด็กที่ทรงชุบเลี้ยงและยังมีอายุอยู่ในวัยเยาว์

          ในจำนวนหม่อมเจ้าและบุตรหลานข้าราชการที่ทรงพระกรุณาชุบเลี้ยงไว้นั้น มีอาทิ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ หม่อมเจ้ายุธิษเฐียร สวัสดิวัตน์ หม่อมเจ้าอัชฌา จักรพันธุ์ เจ้าบุญส่ง ณ ลำปาง พานทอง ทองเจือ กรุ่มสุรนันทน์ ฯลฯ กล่าวสำหรับเจ้าบุญส่ง ณ ลำปาง บุตรเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต อดีตเจ้านครลำปางนั้น มีความในเอกสารจดหมายเหตุว่า เมื่อประทับแรมที่เมืองนครลำปางคราวเสด็จพระราชดำเนินเลียบหัวเมืองมณฑลฝ่ายเหนือและมณฑลพายัพ เมื่อเดือนมกราคม - กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๙ นั้น เจ้าบุญสารเสวตร ณ ลำปาง บุตรเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต ได้นำเจ้าบุญส่ง ณ ลำปาง น้องชายซึ่งเวลานั้นยังมิได้โกนจุกเข้าเฝ้าถวายตัว ทรงพระราชดำริว่า บุญส่งนั้นอายุยังน้อยทั้งต้องมากำพร้าบิดา หากปล่อยทิ้งไว้ที่ลำปางก็ทรงเกรงว่าจะมิได้รับการศึกษาเท่าที่ควร จึงมีพระราชดำรัสด้วยพระราชชายา เจ้าดารารัศมี ขอให้ส่งเจ้าบุญส่ง ณ ลำปาง ลงมากรุงเทพฯ จะโปรดเกล้าฯ ให้เข้าเรียนที่วชิราวุธวิทยาลัย แต่เนื่องจากเจ้าบุญส่งยังมิได้โกนจุกในชั้นต้นจึงโปรดเกล้าฯ ให้เข้าเรียนที่โรงเรียนเยาวกุมารไปพลาง ครั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ จัดการโกนจุกพระราชทานที่วังวรดิศแล้ว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าบุญส่ง ณ ลำปาง เข้าเรียนในวชิราวุธวิทยาลัยในฐานะนักเรียนหลวงในพระบรมราชูปถัมภ์ เช่นเดียวกับ กรุ่ม สุรนันทน์ บุตรพระภูมีสวามิภักดิ์ (เกริ่ม สุรนันทน์) และพานทอง ทองเจือ บุตรพระยาไพชยนต์เทพ (ทองเจือ ทองเจือ) ฯลฯ

          แต่สำหรับหม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มาเรียนที่วชิราวุธวิทยาลัยเป็นเวลา ๑ ปีนั้น ท่านชายหวาน หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ทรงเล่าไว้ว่า