โดย อ.วรชาติ มีชูบท

บทความปัจจุบัน | บทความย้อนหลัง : ตอนที่ ๑ - ๒๐ | ๒๑ - ๔๐ | ๔๑ - ๖๐ | ๖๑ - ๘๐ | ๘๑ - ๑๐๐ | ๑๐๑ - ๑๒๐ | ๑๒๑ - ๑๔๐ |

|  ก่อนหน้า  |  ๕๑  |  ๕๒  |  ๕๓  |  ๕๔  |  ๕๕  |  ๕๖  |  ๕๗  |  ๕๘  |  ๕๙  |  ๖๐  |  ถัดไป  |

๕๖. เรื่องของกรมหลวงชุมพรฯ (๑)

          เรื่องพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงขัดแย้งกับนายพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์นั้น  มีการกล่าวถึงกันในหลายแง่มุม  แต่ก่อนที่จะกล่าวถึงที่มาของการจัดแย้งนั้น  ขอเท้าความให้ท่านผู้อ่านได้จักประประวัติของนายพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์  หรือ "เสด็จเตี่ย" ของบรรดาทหารเรือกันเสียก่อน

          นายพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ทรงเป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๒๘ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาโหมด  บุนนาค  เมื่อวันที่  ๑๙  ธันวาคม  พ.ศ. ๒๔๒๓  ทรงมีพระนามเมื่อแรกประสูติว่า พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์  ทรงมีพระอนุชาร่วมเจ้าจอมมารดา ๑ พระองค์ คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส

          เนื่องจากทรงมีพระชนมายุแก่กว่าสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ กรมขุนเทพทวาราวดี เพียง ๑๓ วัน  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เสด็จออกไปทรงศึกษาวิชาการที่ประเทศอังกฤษพร้อมกัน เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๖

          เมื่อเสด็จถึงประเทศอังกฤษแล้ว  พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณ ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ออกไปเป็นพระอภิบาลได้จัดให้ประทับทรงศึกษาอยู่ด้วยกัน  เพราะในชั้นต้นนั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชประสงค์จะให้ทั้งสองพระองค์ทรงเล่าเรียนวิชาการทหารเรือ  แต่ในระหว่างที่ยังทรงเล่าเรียนวิชาสามัญอยู่นั้น  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนเทพ

          ทวาราวดีทรงได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร จึงต้องทรงเปลี่ยนไปทรงศึกษาวิชาทหารบกและวิชาพลเรือนเพื่อเตรียมพระองค์เป็นพระมหากษัตริย์ต่อไป แม้กระนั้นก่อนที่พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์จะทรงแยกไปเรียนวิชาการทหารเรือ ก็ยังคงประทับทรงศึกษาอยู่ด้วยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ทั้งยังได้โดยเสด็จไปในการทรงปฏิบัติพระราชกิจต่างๆ อยู่เสมอ ดังมีความตอนหนึ่งในจดหมายที่หม่อมราชวงศ์สิทธิ์  สุทัศน์ ^[๑] ส่งเข้ามากราบทูลพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสมมติอมรพันธุ์ ^[๒] ราชเลขานุการเมื่อวันที่ ๗ มีนาคม ร.ศ. ๑๑๓ (พ.ศ. ๒๔๓๗) ว่า

          นอกจากนั้นในขณะที่ประทับทรงศึกษาร่วมกันที่ประเทศอังกฤษนั้น พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ยังได้โดยเสด็จสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ไปทอดพระเนตรโรงงานทำปืนใหญ่และโรงงานต่อเรือรบของบริษัทอาร์มสตรองที่เมืองนิวคาสเซิล ในระหว่างวันที่ ๒๐ - ๒๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๓๘ และเสด็จไปทอดพระเนตรกิจการต่างๆ ในประเทศฝรั่งเศสและเบลเยี่ยม ระหว่างวันที่ ๑๓ กรกฎาคม - ๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๘ แล้วเสด็จไปประทับที่พักผ่อนพระอิริยาบถที่ตำบลเตรเกสเตล (Tregastel) ใกล้ลานิยอง (Lannion) ทางฝั่งเหนือของฝั่งเหนือของฝรั่งเศส โดยมีมิสเตอร์ทอมสันตามไปถวายพระอักษรด้วย ต่อจากนั้นพระเจ้าลูกยาเธอ พระองต์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ จึงแยกไปทรงศึกษาเพื่อเตรียมพระองค์เข้าโรงเรียนนายเรือ แต่เมื่อถึงวันหยุดก็เสด็จกลับมาประทับพร้อมกับสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ และพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์อื่นๆ อยู่เสมอ จนเสด็จไปเข้าโรงเรียนนายเรือในปี พ.ศ. ๒๔๓๙ และเมื่อพระเจ้าลูกยาเธอทรงสำเร็จการศึกษาแล้วก็ได้เสด็จกลับเข้ามารับราชการทหารเรือตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๔๓ ในขณะที่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ยังทรงประทับศึกษาอยู่ที่ประเทศอังกฤษ และได้เสด็จนิวัติพระนครในเดือนมกราคม พ.ศ. ๒๔๔๕

          ชนวนเหตุความขัดแย้งระหว่างพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์นั้น กล่าวกันว่า เริ่มมีขึ้นในตอนปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวต่อเนื่องมาจนถึงต้นรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องที่ทำให้ทรงขัดแย้งกันนั้นเริ่มมาจากนักเรียนนายเรือวิวาทกับมหาดเล็กในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยมีการอ้างถึงบันทึกของนายนาวาตรี หลวงจบเจนสมุท (เจือ สหนาวิน) ว่า เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวยังทรงพระอิสริยยศที่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร และประทับอยู่ที่พระราชวังสราญรมย์นั้น โปรดการเล่นโขนละคร ทรงรับมหาดเล็กใหม่ๆ เข้ามาฝึกเป็นตัวโขนตัวละคร มหาดเล็กเหล่านี้บางคนก็เป็นลูกผู้ดีมีตระกูล บางคนเป็นลูกชาวบ้านธรรมดาแต่หน่วยก้านดีมีแววทางนาฏศิลป์ พวกแรกมักอยู่ในระเบียบดีไม่มีปัญหา แต่พวกหลังบางคนนิสัยดี มีบางคนอวดตัวว่าเป็นถึงมหาดเล็กของเจ้านายใหญ่โตเลยคึกคะนองไม่ค่อยจะเกรงใคร

          วันหนึ่งนักเรียนนายเรือหนุ่ม ๒ คนซึ่งเป็นศิษย์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์แต่งตัวเครื่องแบบขาวนักเรียนนายเรือเดินผ่านไปทางถนนสนามไชย ผ่านพวกมหาดเล็กหนุ่มๆ กลุ่มใหญ่ที่กำลังเตะฟุตบอลกันอยู่ พอมหาดเล็กเห็นนักเรียนนายเรือสองคน ซึ่งหนึ่งในสองคนนั้นคือ นักเรียนนายเรือเจือ สหนาวิน เดินอกผายไหล่ผึ่งผ่านไป แล้วหยุดทำความเคารพธงชาติตอนหกโมงก่อนที่จะก้าวผึ่งผายออกเดินพร้อมกัน พวกมหาดเล็กอยากแซวขึ้นมา จึงเกิดมีหัวโจก ส่งเสียงเป็นจังหวะ ว่า หนึ่ง หนึ่ง หนึ่งสอง ตามจังหวะก้าวเดิน นักเรียนนายเรือเห็นมหาดเล็กมาลูบคม ก็เอาจริงขึ้นมา จึงเกิดถามทำนองต่อว่ากัน ถามกันไปถามกันมาไม่มีใครยอมรับ ก็เลยเกิดเป็นมวยหมู่ขึ้นมาระหว่างนักเรียนนายเรือ ๒ คนและมหาดเล็กหลายสิบชกต่อยกันชุลมุนอยู่พักใหญ่ มหาดเล็กตะโกนให้ทหารยามหน้ากระทรวงกลาโหมจับนักเรียนนายเรือ ทหารยามไม่กล้าจับ มีนายทหารคนหนึ่งเห็นเหตุการณ์ก็ร้องบอกให้นักเรียนนายเรือหลบหนีไปเสีย เพราะว่ากำลังของอีกฝ่ายมากกว่า นักเรียนนายเรือทั้งสองก็เลยแหวกพวกมหาดเล็กซึ่งไม่กล้าทำอะไรจริง กลับบ้านไปได้

          ปรากฏว่านายเจือได้รับบาดเจ็บ หน้าบวมปากเจ่อไปตามระเบียบ แต่ก็ไปเรียนหนังสือต่อได้ไม่ถึงกับบาดเจ็บสาหัส ความทราบไปถึงผู้บังคับการโรงเรียน นายนาวาตรี หลวงพินิจจักรพันธุ์ (สุริเยศ อมาตยกุล ภายหลังเลื่อนขึ้นเป็นพระยาสาครสงคราม) เรียกตัวไปตักเตือนและให้ทำรายงานเสนอขึ้นไป แต่ก็แค่นั้นเพราะดูแล้วก็ไม่ใช่เรื่องร้ายแรงอะไร

          ต่อมา ๓ - ๔ เดือน เรื่องที่นึกว่าจบกันไปแล้วก็กลับลุกลามเป็นเหตุใหญ่โต ด้วยมหาดเล็กกลุ่มนั้นไปกราบบังคมทูลฟ้องสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ว่าถูกนักเรียนนายเรือมาข่มเหงถึงหน้าวัง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ กริ้วว่าผู้ก่อเหตุเป็นนักเรียนของกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์มารังแกมหาดเล็กของพระองค์ จึงทรงทำเรื่องกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท

          เมื่อกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ทรงทราบและทรงสืบสาวราวเรื่องหาข้อเท็จจริงได้แล้ว ก็ไปเฝ้าพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นราชบุรีดิเรกฤทธิ์ เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม ชวนกันไปเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กราบบังคมทูลว่าในความเป็นจริง มีนักเรียนนายเรือแค่ ๒ คนเท่านั้น แต่มหาดเล็กหลายสิบคน ใครข่มเหงใครกันแน่ ไม่มีกฎหมายที่ไหนออกว่าคนน้อยข่มเหงคนมาก กรมหมื่นราชบุรีดิเรกฤทธิ์ก็ทรงสนับสนุนว่าเป็นความจริง ทั่วโลกไม่มีกฎหมายว่าคนน้อยข่มเหงคนมาก มีแต่คนมากข่มเหงคนน้อย

          พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงผินพระพักตร์ไปทางสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ แล้วมีกระแสพระราชดำรัสว่า "พ่อโตก็ไม่ควรเอาเรื่องเล็กๆน้อยๆเหล่านี้มากล่าวให้เป็นเรื่องเป็นราว เสียเวลา" นายเจือก็เลยรอดพ้นจากความผิด เรียนจบเข้ารับราชการในกองทัพเรือ เข้าวังได้ใกล้ชิดกับพระโอรสธิดาที่ทรงพระเยาว์ จนกระทั่งชราจึงได้เขียนบันทึกเรื่องนี้ไว้ให้รู้กันสำหรับคนรุ่นหลัง