จอมพล แปลก พิบูลสงคราม

นายกกรรมการจัดการวชิราวุธวิทยาลัย

๑๖ ธันวาคม ๒๔๘๑ - ๒๖ มีนาคม ๒๔๘๒

          "โดยเหตุที่ได้มีคณะบุคคลผู้จงรักภักดีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว กำลังดำเนินการรวบรวมทุนเพื่อสร้างพระบรมรูปถวายเป็นอนุสสาวรีย์แด่พระองค์อยู่บ้างแล้วประการหนึ่ง และอีกประการหนึ่งเทศบาลนครกรุงเทพกำลังจะบูรณะสวนลุมพินี ซึ่งได้สร้างขึ้นในการฉลองรัชชกาลของพระองค์ ให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจอันสมบูรณ์แห่งหนึ่งในจังหวัดพระนคร ซึ่งถ้าได้พระบรมรูปของพระองค์ท่านประดิษฐานเป็นสง่าอยู่ที่สวนลุมพินีในขณะนี้แล้ว ก็ย่อมเหมาะแก่กาลเทศะอย่างยิ่ง โดยเหตุนี้คณะรัฐมนตรีจึ่งได้ลงมติให้ดำเนินการสร้างพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นปฐม

          พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากที่ได้ทรงพระราชอุตสาหะปฏิบัติพระราชกิจปกติเยี่ยงพระมหากษัตริย์ผู้ทรงทศพิธราชธรรมในกาลก่อนแล้ว ยังทรงพระปรีชาสามารถ และทรงเห็นการณ์ไกลในการบริหารราชการแผ่นดินให้ผ่านพ้นอุปสรรคทั้งภายในและภายนอกประเทศสำเร็จไปด้วยดียิ่ง ซึ่งไม่มีบุคคลใดในสมัยนั้นดีทัดเทียมพระองค์ท่าน นับว่าทรงเป็นอัจฉริยกษัตริย์พระองค์หนึ่งแห่งประเทศไทย แม้จะกล่าวเพียงพระราชกิจบางตอนที่ได้ทรงปฏิบัตินับเนื่องในรัฏฐประศาสโนบายครั้งกระนั้น ที่อำนวยผลตามหลังมาจนกระทั่งทุกวันนี้ก็มีอยู่มากด้วยกัน อาทิ เช่นการตราพระราชบัญญัติประถมศึกษา พระราชบัญญัติขนานนามสกุล ตั้งจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ตั้งกองลูกเสือ เปิดหอสมุดแห่งชาติ ตั้งโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัยแทนการสร้างวัดตามขัตติยราชประเพณี เปิดจุฬาลงกรณพยาบาล เปิดสถานเสาวภา การเข้าเป็นสมาชิกสมาคมกาชาดระหว่างประเทศของสภากาชาดไทย เปิดการประปา เปิดการไฟฟ้าหลวงสามเสน เปิดอากาศไปรษณีย์ เปิดวิทยุโทรเลขและโทรศัพท์ กำหนดเวลาให้ตรงกับสากลอุทกศาสตร์นิยม ตั้งคลังออมสิน อุดหนุนการธนาคารไทย เชื่อมทางรถไฟสายใต้กับสหรัฐมะลายู สร้างสะพานพระราม ๖ เพื่อเชื่อมและโยงทางรถไฟสายใต้กับสถานีกรุงเทพฯ เปิดเขื่อนและการทดน้ำตำบลท่าหลวง เริ่มการสหกรณ์และการสถิติพยากรณ์

          ในส่วนที่เกี่ยวกับพระปรีชาญาณเห็นการณ์ไกลนั้นเล่า พระองค์ได้ทรงปฏิบัติพระราชกิจเหมาะสมความต้องการของสมัย ยังให้ประเทศไทยดำรงความเป็นปกติสุข และอิสสรภาพตามควรแก่ฐานะในสมัยนั้น อาทิ เช่นในการประกาศความเป็นกลางของประเทศไทยในสถานะมหาสงครามแห่งโลก และในที่สุดได้ทรงนำประเทศเข้ามหาสงคราม ซึ่งทั้งนี้เป็นปัจจัยส่วนหนึ่งที่ทำให้ประเทศไทยได้เจรจาแก้ไขสนธิสัญญาอันล้าสมัยกับนานาประเทศ และได้มาซึ่งอิสสรภาพยิ่งกว่าสนธิสัญญาในสมัยก่อนๆ เป็นบางส่วน ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์อันเป็นเรื่องที่จะต้องกระทำต่อเนื่องจากสนธิสัญญาในสมัยนั้นก็ได้เริ่มกระทำในชั้นต้นมาตั้งแต่ปลายรัชชสมัยของพระองค์ ประเทศไทยได้เข้าเป็นสมาชิกของสันนิบาตชาติ นับตั้งแต่การสุดสิ้นมหาสงครามตั้งแต่รัชชสมัยของพระองค์เป็นต้นมา อนึ่ง เพื่อความไม่ประมาท ได้ทรงตรากฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ซึ่งใช้บังคับอยู่จนกระทั่งทุกวันนี้

          พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชประวัตินับเนื่องในการประกาศเกียรติ์ของประเทศไทยให้แพร่หลายในนานาประเทศเป็นอันมาก อาทิ เช่นในงานพระราชพิธีบรมราชาภิเศกสมโภช ซึ่งเป็นการออกงานครั้งใหญ่ของชาติ และครั้งแรกในทวีปอาเซีย ที่มีเจ้านายและผู้แทนรัฐบาลนานาชาติ ได้เข้ามาร่วมมหาสันนิบาต พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกในประเทศไทย และในทวีปอาเซียที่ได้ทรงรับยศเป็นนายพลเอกพิเศษของทหารบกอังกฤษ และในรัชชสมัยแห่งพระองค์ท่านก็เป็นครั้งแรกที่ได้มีนักบินต่างประเทศเข้ามาเยี่ยมประเทศไทย และแสดงความพอใจในความเจริญก้าวหน้าของการบินไทย มีแขกเมืองต่างประเทศผู้มีเกียรติ์เข้ามาเชื่อมทางสัมพันธไมตรี มีการประชุมสันนิบาตกาชาดระหว่างประเทศขึ้นที่กรุงเทพพระมหานคร และพระองค์ท่านเอง ก็ได้เสด็จพระราชดำเนินโดยทางรถไฟสายใต้ไปเชื่อมสัมพันธไมตรีกับสหรัฐมะลายู

          แต่พระราชกรณียกิจที่เป็นคุณประโยชน์อันใหญ่หลวงแก่ประเทศชาติ และที่จะเป็นอนุสสาวรีย์ถาวรเชิดชูพระเกียรติคุณพระองค์ท่านก็คือ การปลุกชาติ เพื่อให้คนไทยตื่นตัวในความรักชาติ และบำเพ็ญกรณียกิจ อันพึงมีพึงกระทำต่อชาติ ซึ่งในการนี้ ได้ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือร้อยแก้ว คำประพันธ์ และบทละคร ทั้งในภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ ล้วนมีจุดประสงค์ไปในทางปลุกชาติเป็นส่วนใหญ่ พระราชนิพนธ์ของพระองค์ท่านเป็นแบบฉบับในทางอักษรศาสตร์ และเป็นที่นิยมแก่นักศึกษาและประชาชนทั่วไปอยู่ตราบเท่าทุกวันนี้"  ^[๑]