"ผู้บังคับการ"
เป็นชื่อเรียกตำแหน่งหัวหน้าส่วนราชการทหารในระดับกรม
ซึ่งมียศชั้นพันเอก
หรือข้าราชการตำรวจในระดับกองบังคับการที่มียศเป็นพลตำรวจตรี
แต่ในส่วนราชการพลเรือนนั้นแม้จะเคยมีตำแหน่งชั้นผู้บังคับการอยู่บ้าง
แต่ภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕
ก็ได้ยกเลิกตำแหน่งนี้ไปหมดสิ้นแล้ว คงเหลือแต่ตำแหน่ง
"ผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย"
ที่เป็นตำแหน่งตกทอดมาแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวมาจนถึงปัจจุบัน
แต่เดิมมานั้นตำแหน่งผู้บริหารของโรงเรียนมหาดเล็กหลวงเรียกว่า
"อาจารย์ใหญ่"
มาเปลี่ยนเป็นตำแหน่งผู้บังคับการเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๘
สาเหตุที่เปลี่ยนมาจากอาจารย์ใหญ่มาเป็นผู้บังคับการนั้นไม่มีหลักฐานแน่ชัด
แต่พอจะอนุมานได้ว่าน่าจะมีเหตุมาจากการที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้ยกกองลูกเสือหลวง (รักษาพระองค์)
ขึ้นเป็นกรมนักเรียนเสือป่าหลวง (รักษาพระองค์)
หรือเรียกกันเป็นการลำลองว่า "นักเรียนนายร้อยเสือป่า"
ในระหว่างการซ้อมรบเสือป่าประจำปี เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ.
๒๔๕๗ และได้โปรดเกล้าฯ
ให้อาจารย์ใหญ่โรงเรียนมหาดเล็กหลวงเป็นผู้บังคับการกรมนักเรียนเสือป่าหลวงโดยตำแหน่ง
ครั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้โรงเรียนราชวิทยาลัยย้ายจากกระทรวงยุติธรรมมาขึ้นสภากรรมการจัดการโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๙ แล้ว ก็ได้โปรดเกล้าฯ
ให้เปลี่ยนตำแหน่งอาจารย์ใหญ่โรงเรียนราชวิทยาลัยเป็นผู้บังคับการโรงเรียนราชวิทยาลัย
และเมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้จัดตั้งโรงเรียนมหาดเล็กหลวงขึ้นอีกแห่งหนึ่งที่จังหวัดเชียงใหม่
ก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้รองหัวหมื่น พระราชดรุณรักษ์ (เสริญ
ปันยารชุน) อาจารย์ใหญ่ฝ่ายปกครองโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
ย้ายไปเป็นผู้บังคับการโรงเรียนมหาดเล็กหลวงเชียงใหม่เป็นคนแรก
ภายหลังจากที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ
ให้ยกโรงเรียนราชวิทยาลัยมารวมกับโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
เมื่อวันที่ ๑๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๙ แล้ว ก็ได้โปรดเกล้าฯ
ให้เปลี่ยนนามตำแหน่งผู้บังคับการโรงเรียนมหาดเล็กหลวงมาเป็นผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย
มาแต่บัดนั้น
การคัดเลือกผู้ดำรงตำแหน่งผู้บังคับการโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
โรงเรียนราชวิทยาลัย และโรงเรียนมหาดเล็กหลวงเชียงใหม่นั้น
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพิจารณาคัดเลือกด้วยพระองค์เองมาโดยตลอด
แต่เมื่อรวมโรงเรียนเป็นวชิราวุธวิทยาลัยในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว
สภากรรมการจัดการวชิราวุธวิทยาลัยหรือปัจจุบันเปลี่ยนนามเป็นคณะกรรมกรรมการอำนวยการวชิราวุธวิทยาลัยเป็นผู้พิจารณาคัดเลือก
แล้วจึงนำความกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบฝ่าทูลละอองพระบาทเพื่อพระราชทานพระบรมราชานุมัติ
แต่เดิมมานั้นเมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
แต่งตั้งผู้ใดเป็นผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัยแล้ว
ผู้นั้นคงดำรงตำแหน่งผู้บังคับการไปจนกว่าจะโปรดเกล้าฯ
ให้พ้นจากตำแหน่ง
แต่ในระเบียบคณะกรรมการอำนวยการวชิราวุธวิทยาลัย พ.ศ. ๒๕๑๑
ได้กำหนดคุณสมบัติและการพ้นจากตำแหน่งของผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัยไว้
ดังนี้
"๔.
ผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย จะได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
แต่งตั้งขึ้นโดยคำแนะนำของคณะกรรมการอำนวยการ
บุคคลที่สมควรเป็นผู้บังคับการควรมีคุณวุฒิ ดังต่อไปนี้
๔.๑ ได้ปริญญาไม่ต่ำกว่าปริญญาตรี
หรือเทียบเท่า
๔.๒
ได้ปฏิบัติหน้าที่อันเกี่ยวกับการศึกษามาแล้วไม่น้อยกว่า
๑๕ ปี และ
๔.๓ ได้เคยศึกษาในโรงเรียนกินนอน
ซึ่งคณะกรรมการอำนวยการได้พิจารณาเห็นว่า
เป็นโรงเรียนที่มีคุณสมบัติเหมาะสม
ผู้บังคับการดำรงอยู่ในตำแหน่ง ๕ ปี
แต่อาจขอพระราชทานพระบรมราชานุมัติ
แต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งต่อไปอีกก็ได้"
|
อนึ่ง
มีข้อที่น่าสังเกตว่า
ผู้ที่ได้ดำรงดำรงตำแหน่งอาจารย์ใหญ่และผู้บังคับการโรงเรียนมหาดเล็กหลวง
โรงเรียนราชวิทยาลัย และโรงเรียนมหาดเล็กหลวงเชียงใหม่
ล้วนเป็นผู้ที่ได้เคยเป็นนักเรียนในโรงเรียนกินนอนชนิด
Public School
และต่างก็สำเร็จวิชาครูมาจากประเทศอังกฤษทั้งสิ้น คงมีแต่
"ครูเหม" หรือ
พระยาโอวาทวรกิจ (เหม ผลพันธิน) และ "ครูศร"
หรือพระยาบริหารราชมานพ (ศร ศรเกตุ)
ซึ่งเป็นอาจารย์ใหญ่ของโรงเรียนมหาดเล็กหลวงในช่วงแรกตั้งโรงเรียนที่เป็น
"อาจารย์ไทย"
ที่จบการศึกษาเพียงชั้นประกาศนียบัตรวิชาครูจากโรงเรียนฝึกหัดอาจารย์
และผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัยนับแต่ ศาสตราจารย์ ดร.กัลย์
อิศรเสนา ณ อยุธยา เป็นต้นมาล้วนจบการศึกษาชั้นดุษฎีบัณฑิต
|